Zjos, de bizarre penning

Eline Verhelst vertelt ons het wonderbaarlijke verhaal van Zjos,  die een bizarre penning vond op de zolder van zijn grootvader. Zjos is een ietwat bijzondere man die munten verkoopt op de rommelmarkt in Sint-Pauwels. Hij koos ervoor om één speciale penning niet te verkopen, maar zorgvuldig te laten bewaren door Erfpunt. Dit in de hoop ooit een verklaring te vinden voor de vreemde dingen die hem overkomen zijn vanaf het moment dat hij de penning in zijn bezit had. Wij proberen al een eerste stap naar die verklaring te zetten door op deze pagina wat  achtergrondinformatie te schetsen over de bijzondere plekken en elementen in het verhaal.

 

De Roomanmolen te Sint-Pauwels

De plaats van de rommelmarkt waar Zjos zijn munten in de zomer verkoopt, is op zich al een heel bijzondere plek. Op 26 augustus 1846 kreeg koopman Pieter-Paul Persoon-Rollier toestemming om een graan- en windmolen te bouwen in Sint-Pauwels. Zo gezegd, zo gedaan; de Roommanmolen werd in 1847 gebouwd met stenen die ter plaatse gebakken werden. Het werd met zijn 24 meter ineens de hoogste stenen windmolen in Vlaanderen en is intussen de enige overgebleven windmolen van de vijf windmolens die ooit Sint-Pauwels sierden. De naam ‘Roommanmolen’ verwijst naar de molenaarsfamilie die sinds 1895 eigenaar van deze molen was. De voordien gangbare naam ‘Gelaagmolen’ kwam dan ook in onbruik.

Omdat de Roommanmolen oorspronkelijk een olie- en korenwindmolen was, bevindt er zich een hoge zoldering op het gelijkvloers. Het winnen van olie via het olieslaan werd echter vrij snel achterwege gelaten, want vanaf 1868 werd de molen enkel nog als korenwindmolen omschreven. De molen kende enkele restauraties en is maalvaardig gemaakt. In 2003 kwam de molen in het bezit van het provinciebestuur van Oost-Vlaanderen en sindsdien zorgt de gemeente Sint-Gillis-Waas voor het beheer. In 2018 toonde de molen ernstige gebreken waardoor de veiligheid op publieke bezoekdagen niet meer gegarandeerd kon worden. In oktober 2019 startte de Provincie Oost-Vlaanderen met de restauratie waardoor de oorspronkelijk rode Roomanmolen sinds 2020 wit kleurt. De bakstenen in de molenromp waren namelijk aan dringende vervanging toe. Na de restauratie zal de molen weer in al zijn glorie te bewonderen zijn en gaan er drie molenaars aan de slag om de molen te bemalen.

 

De Roommanmolen in Sint-Pauwels na de restauratie in 1997, uit de collectie van Bibliotheca Wasiana
De Roomanmolen tijdens de restauratie van 2019-2020. © JVS

De donderdagse markt van Sint-Niklaas

De avond waarop Zjos de penning heeft gevonden, wordt hij wakker als kind met zijn moeder op de donderdagse markt van Sint-Niklaas. Die markt is befaamd in het Waasland. Ze vindt namelijk plaats op het grootste marktplein van het land. Tot 170 marktkramers verkopen er hun waren gaande van voeding en planten tot kledij en huisraad. Stad Sint-Niklaas verwierf de marktrechten al in 1513, wat betekent dat deze markttraditie ruim 500 jaar bestaat. Vandaag de dag gaat deze markt nog steeds door, iedere donderdag van 7 tot 13 uur.

De donderdagse markt op de Grote Markt van Sint-Niklaas kort na WOII. Collectie Bibliotheca Wasiana.
Donderdagse markt op de Grote Markt van Sint-Niklaas. Collectie Bibliotheca Wasiana.

Het Blauwhof

Het Blauwhof, waar Zjos ook naartoe wordt gestuurd door de penning, werd ook wel het Hof van Leugenhage genoemd. Het hof was gelegen in de heerlijkheid Leugenhage en behoorde tot de parochie Bazel. De adellijke familie Ximenez verwierf de heerlijkheid in 1595 en verving rond 1600 de oorspronkelijke omwalde hoeve door een hof van plaisantie: een site met walgracht. Hiervoor werd de site geherstructureerd en de walgracht verlegd. Tot het einde van de 17e eeuw bleef het Blauwhof in handen van deze familie. Vervolgens kwam het in verschillende handen terecht en rond 1770 werd het akkerland. Van 1998 tot 2004 voerde Erfpunt, toen nog de Archeologische Dienst Waasland, archeologisch onderzoek uit op deze site. De site werd bedreigd door grootschalige klei-ontginning en bij die opgravingen werd onder andere porselein gevonden dat een belangrijke schakel vormt in de studie naar porselein in Vlaanderen.

Heb je aanvullingen over deze onderwerpen? Laat het ons weten!